“Sociaal-netwerkadvies is een wake-upcall”
Wat is het sociaal-netwerkadvies? En wat kun je er als organisatie of hulpverlener mee? We vroegen het de voorzitter van de Wetenschappelijke Adviescommissie (WAC) van het actieprogramma Eén tegen eenzaamheid dat het advies heeft uitgebracht, Henk Smid.
Henk Smid, voorzitter van de Wetenschappelijke Adviescommissie. Fotograaf: Robert van Hall
Wat is het sociaal-netwerkadvies?
Om de gezondheid en vitaliteit van mensen te bevorderen worden wereldwijd sinds jaar en dag normen geformuleerd voor voeding en bewegen. De normen spelen een belangrijke rol in landelijk en gemeentelijk beleid voor een gezonde leefstijl. Maar ook in het onderwijs, in de zorg, in voorlichting voor het algemene publiek en in de gedragskeuzen van individuele mensen. Voor de gezondheid minstens zo belangrijk als voeding en beweging is het sociaal netwerk waarin mensen zijn ingebed. Dat heeft invloed op de steun uit hun omgeving als het tegenzit, en op de kans die eenzaamheidsgevoelens krijgen. De WAC heeft nu gepoogd hier een advies op te formuleren.
De WAC noemt allerlei onderzoek naar de gevolgen van sociale isolatie en van eenzaamheid. Daaruit blijkt dat omvang en kwaliteit van het sociaal netwerk van mensen van groot belang zijn om zowel eenzaamheid als gezondheidsproblemen te voorkómen. Maar hoe weet je dan wat voor netwerk mensen nodig hebben?
Over wat precies een ‘gezond sociaal netwerk’ is, is minder met zekerheid te zeggen dan over ‘gezonde voeding’ en een ‘gezond beweegpatroon’. Eenduidige drempelwaarden zijn uit de beschikbare onderzoeken niet zomaar af te leiden. We kunnen dus niet zeggen: ‘zorg dat je minimaal drie tot vijf goede vrienden hebt’ of ‘besteed minimaal één uur per dag aan sociale interactie’. Wat wel mogelijk én nuttig is, is het formuleren van een kort, voor de meeste mensen goed te begrijpen advies zonder cijfers, dat mensen kan helpen ‘gezond sociaal gedrag’ te ontwikkelen. We noemen dat het ‘sociaal-netwerkadvies’. (zie onder)
Voor de gezondheid minstens zo belangrijk als voeding en beweging is het sociaal netwerk waarin mensen zijn ingebed.
Hoe helpt dat advies?
Het advies geeft de boodschap dat goede sociale contacten van belang zijn. Het is een soort wake-upcall. Wees je ervan bewust dat je moet investeren in je sociale contacten. Niet alleen om gevoelens van eenzaamheid te voorkómen, maar ook – wat veel mensen niet weten – omdat ze goed zijn voor de gezondheid. De boodschap is niet dat je je nooit eenzaam zult voelen als je goede sociale contacten hebt. Wél dat je minder vaak eenzaam zult zijn. Vervolgens zegt het advies wat je kunt doen.
De wake-upcall is: wees je ervan bewust dat je moet investeren in je sociale contacten.
Wat kunnen organisaties en hulpverleners met dit sociaal-netwerkadvies?
Professionals in zorg en welzijn en organisaties kunnen de tekst zo gebruiken in hun communicatie. Het advies is zo opgeschreven dat het voor iedereen begrijpelijk is.
Dit is een advies aan individuen. Maar de WAC zegt niet: mensen moeten het helemaal zelf oplossen.
De WAC onderscheidt oorzaken van sociaal isolement en eenzaamheid op verschillende niveaus. Op microniveau kunnen persoonlijkheidsfactoren een rol spelen, zoals negatieve denkpatronen of een laag zelfvertrouwen. Ook beperkingen en gezondheidsproblemen zijn van invloed. Op mesoniveau gaat het bijvoorbeeld om de mate van sociale cohesie in een buurt, de omgangscultuur in scholen en op het werk, en de inrichting van de openbare ruimte. Op macroniveau gaat het om dingen als maatschappelijke normen en waarden, bijvoorbeeld de (on)bespreekbaarheid van eenzaamheid, individualisme, sociaaleconomische ongelijkheid en negatieve beeldvorming rond bepaalde groepen. Een effectief beleid op meso- en macroniveau is misschien wel het belangrijkste. Dat neemt niet weg dat mensen zelf ook iets kunnen doen om hun sociale contacten te onderhouden en nieuwe aan te gaan. Daar hopen we dat dit advies aan bijdraagt.
- Weetje: het sociaal-netwerkadvies is ontwikkeld met feedback van de Raad van Ouderen, de landelijke belangenorganisatie dóór en vóór mensen met een verstandelijke beperking LFB en de Spiegelgroep ervaringsdeskundigen van het VWS-programma Onbeperkt meedoen!. Er is gebruikgemaakt van de deskundigheid van Taal voor Allemaal.
Sociaal-netwerkadvies
Goede sociale contacten zijn belangrijk.
Als je goede sociale contacten hebt, ben je minder vaak eenzaam.
Goede sociale contacten zijn ook goed voor je gezondheid.
Dit geldt voor iedereen, jong en oud.
Sociale contacten onderhouden en nieuwe contacten maken
Dit kun je doen als je je sociale contacten wilt verbeteren of als je nieuwe mensen wilt leren kennen:
- Bedenk welke mensen voor jou belangrijk zijn en waarom.
- Geef deze mensen genoeg tijd en aandacht.
- Ga naar plekken waar je mensen kunt ontmoeten.
- Doe mee aan activiteiten die je leuk vindt.
- Doe iets voor een ander of voor een goed doel. Bijvoorbeeld als vrijwilliger.
- Luister goed naar iemand met wie je goed contact wil.
Goede sociale contacten krijgen gaat niet vanzelf. Je moet er moeite voor doen en het kost tijd. De ander moet ook contact met jou willen.
Als het niet lukt om goede sociale contacten te maken
Je kan hulp vragen: aan mensen in je omgeving met wie je al goed contact hebt en verder bijvoorbeeld aan je huisarts, een wijkteam of een psycholoog.