GRIP&GLANS: van mat naar hoogglans

Hoe komt het dat sommige mensen tot op hoge leeftijd gelukkig blijven, terwijl anderen daar moeite mee hebben? Nardi Steverink ontwikkelde een theorie die laat zien hoe mensen zelf een bijdrage kunnen leveren aan hun sociale en fysieke welzijn, en daarmee aan gezond en gelukkig ouder worden. Dit is de basis voor GRIP&GLANS, een cursus die 50-plussers helpt meer regie te nemen in hun leven en zo meer welbevinden te ervaren.

Nardi Steverink is hoogleraar sociologie aan de Universiteit van Groningen. Als socioloog is ze heel geïnteresseerd in wat welbevinden is, met name voor ouderen, en hoe dat bevorderd kan worden. Vanuit haar wetenschappelijke onderzoek naar dit thema ontstond het onderzoeksprogramma GRIP&GLANS. ‘Aanvankelijk was dat vooral fundamenteel onderzoek, maar op een gegeven moment hebben we deze kennis vertaald naar concrete cursussen.’

Groepscursus

De GRIP&GLANS-groepscursus wordt het meest uitgevoerd in heel Nederland. Deze cursus is gericht op de versterking van de zelfmanagementvaardigheid (grip) en het welbevinden (glans) van vrouwen van 50+. Wekelijks komen de cursisten samen om te werken aan een gezonder en gelukkiger leven. ‘We oefenen heel concreet’, legt Nardi uit. ‘De cursisten stellen zichzelf een doel en pakken dat die week aan. De week daarop komen ze terug om te vertellen hoe het ging. Het delen van de ervaring is heel belangrijk. Het stimuleert je om je doelen te bereiken, want je wil liever niet aan de andere cursisten vertellen dat het niet gelukt is.’

De GLANS-schijf van vijf

Om de vrouwen te helpen inzien waar ze in hun leven aan kunnen werken, wordt de GLANS schijf van vijf gebruikt. ‘G staat voor gezondheid en gemak, L voor leuke bezigheden en lichamelijke activiteit, A voor affectie, N voor netwerken en je nuttig voelen en S voor sterke punten. Het is een beetje als de schijf van vijf voor voeding: om je goed te voelen heb je elke dag van ieder partje van de schijf iets nodig.’

Vaardigheden

De deelnemers kijken eerst naar hun eigen GLANS-schijf om inzicht in hun eigen situatie te krijgen. ‘Stel dat een vrouw haar GLANS-schijf heeft ingevuld en – dit is een beetje een extreem voorbeeld – er in het vakje ‘affectie’ alleen een poes staat. Dan zou ze kunnen besluiten daar iets aan te willen doen. Misschien heeft ze wel een oude vriendin waarmee ze het contact graag weer op wil halen.’

Vervolgens oefenen de vrouwen bepaalde zelfmanagementvaardigheden die nodig zijn om een betere GLANS-schijf voor zichzelf te maken. ‘In dit geval is zo’n vaardigheid bijvoorbeeld initiatief nemen. Deze vrouw zou dan een plan kunnen maken om die vriendin weer op te bellen. Dat gaat heel gestructureerd, in het plan wordt precies uitgelegd wat ze gaat doen, wanneer en hoe. Dan is de opdracht voor de volgende les om dat te gaan doen. Dat is een voorbeeld van initiatief nemen, concrete doelen stellen en die ook uitvoeren.’

Alleen voor vrouwen

De GRIP&GLANS-groepscursus wordt vooral aan vrouwen gegeven. ‘Ons onderzoek, waarop we deze cursus gebaseerd hebben, ging alleen over vrouwen. Daaruit bleek dat de vrouwen zich na afloop van de cursus echt beter voelden. Ze hadden een hoger welbevinden, betere zelfmanagementvaardigheden en waren minder eenzaam dan de controlegroep. Nu wordt de cursus ook wel eens aan gemengde groepen gegeven, maar omdat de effectiviteit alleen bij vrouwen is onderzocht kunnen we niet claimen dat de cursus voor mannen ook effectief is. Maar we willen daar ook graag onderzoek naar doen.’

Intakegesprekken

In principe kan iedereen zich aanmelden voor de groepscursus. ‘Maar we hebben gaandeweg geleerd dat het wel goed is om een intakegesprek te doen. Soms melden vrouwen met zware psychische problemen zich aan, en daar is deze cursus te licht voor. Het is goed om van tevoren te kijken of iemand in de groep past of misschien doorverwezen moet worden.’

Soms willen er vrouwen meedoen die nog geen problemen hebben, maar verwachten dat ze er wel mee te maken gaan krijgen. ‘Omdat ze binnenkort stoppen met werken en de kinderen uit huis gaan, bijvoorbeeld. Ze zien een gat voor zich en willen leren hoe ze daarmee om kunnen gaan.’ Zo kan de cursus dus ook preventief werken.

Samen doorgaan

‘We krijgen veel positieve reacties’, vertelt Nardi. ‘Laatst zei iemand dat haar leven van mat naar hoogglans was gegaan. We hebben voorbeelden van vrouwen die helemaal passief waren geworden, maar nu weer actief zijn en opbloeien. En we weten uit ons eigen onderzoek dat 40% van de cursisten na afloop van de cursus contact blijft houden. Ze blijven met elkaar doorgaan.’

GRIP&GLANS met elkaar 

Nardi en haar collega’s zitten niet stil en werken hard aan nieuwe vormen van GRIP&GLANS-cursussen. Bijvoorbeeld voor groepen mensen die elkaar al kennen. ‘Onze oorspronkelijke cursus was voor individuele vrouwen. Na afloop komen zij terug in hun eigen netwerk, dat niet weet dat zij zich nu zo anders voelen. Dus we dachten: misschien moeten we zo’n heel netwerk benaderen. We hebben bijvoorbeeld een groep gehad die eens in de week samenkwam om koffie te drinken in het buurthuis. Nadat zij de cursus hadden gedaan zagen we dat ze veel meer samen deden. Ze leerden elkaar beter kennen en als iemand naar het ziekenhuis moest, ging een van de groepsleden mee. Ze konden op elkaar steunen.’

Meer weten?

Kijk op de website van GRIP&GLANS. En bekijk de beschrijving van de GRIP&GLANS-groepscursus in de databank Effectieve sociale interventies van Movisie