Nieuw Lang Leve Kunst Fonds: kunstparticipatie voor ouderen in het hele land

Sinds 18 januari 2021 is er het Lang Leve Kunst Fonds. Het fonds ondersteunt projecten waarbij ouderen kunstactiviteiten doen: van dansen tot schilderen en van zingen tot toneelspelen. Projectleider Rieke Schouten: “Kunst brengt zoveel moois teweeg. Vanuit een vaak eenzame of donkere periode geven mensen weer een nieuwe invulling aan hun leven.”

Het belangrijkste doel van het fonds is om in het hele land kunstparticipatie voor ouderen mogelijk te maken. Rieke: “We willen meer bekendheid geven aan dit onderwerp en dat nieuwe partijen zich aansluiten. Dat hopen we onder andere te bereiken als deelnemer van de Nationale Coalitie tegen Eenzaamheid.”

“Kunst zorgt namelijk voor een betere brede gezondheid via zingeving en sociaal contact, waardoor eenzaamheid vermindert. Ouderen die aan activiteiten meedoen, krijgen hun levenslust weer terug. Niet alleen door het plezier, maar ook door het diepere contact. Want een schilder- of ander kunstwerk laat vaak een persoonlijk, kwetsbaar verhaal zien, waar mensen met elkaar over praten. Daardoor ontstaan diepere gesprekken dan tijdens een kopje koffie of tuinieren.”

Van themaprogramma tot fonds

Lang Leve Kunst bestaat al veel langer. “Van 2013 tot 2016 was het een themaprogramma met allerlei kunst- en cultuuractiviteiten. Maar na die tijd was het thema natuurlijk niet weg. We hadden zoveel mensen gegrepen, dat we er een structureel vervolg aan wilden geven. Zo ontstond het Lang Leve Kunst Fonds, een samenwerking van Stichting RCOAK, Fonds Sluyterman van Loo (beide ouderenfondsen) en het Prins Bernhard Cultuurfonds”, legt Rieke uit.

Elk jaar is 1 miljoen euro beschikbaar.

Financiering voor initiatieven waarbij kunst, zorg én welzijn elkaar raken, was lastig te vinden. Met het Lang Leve Kunst Fonds komen die werelden samen.

Mix van sociaal en cultureel

Tot nu toe was vaak het probleem dat sociale fondsen kunstparticipatie te veel een hobby vonden, terwijl het voor culturele fondsen te sociaal was en te weinig gericht op kunst alleen. Rieke: “Financiering voor initiatieven waarbij kunst, zorg én welzijn elkaar raken, was dan ook lastig te vinden. Met het Lang Leve Kunst Fonds komen die werelden samen. Daardoor kunnen initiatiefnemers makkelijker en sneller aan de slag.”

“We ondersteunen niet alleen projecten, maar kijken ook naar de effecten ervan. Die laten we wetenschappelijk onderzoeken”, legt ze uit. “Zo is voor alle partijen duidelijk wat de precieze effecten op ouderen zijn. Daarnaast komen we erachter wat wel en niet werkt. Daar baseren we onze criteria op.”

Criteria

Want niet elk project komt in aanmerking voor steun van het fonds. Rieke: “We hebben een aantal belangrijke criteria. Zo moet er een essentiële rol voor één of meerdere kunstenaars zijn. Zij laten ouderen zich ontwikkelen, inspireren en bieden een podium. Daarnaast moeten er minimaal vijf bijeenkomsten zijn, want dan leer je elkaar goed kennen en bouw je onderling contact op. Dat vermindert uiteindelijk eenzaamheid.”

Verder moet het gaan om actieve kunstparticipatie. “Dus niet alleen museum- of theaterbezoek, maar vooral zelf aan de slag met kunst. Dat is waanzinnig divers: van een muziekinstrument bespelen tot kleien. Voor ouderen is het soms best een stap om zelf aan de slag te gaan. Maar als ze eenmaal over de drempel zijn, gaat er een wereld voor ze open.”

Lokale samenwerking

Voor ieder project geldt dat de lokale samenwerking tussen een culturele organisatie of kunstenaar, welzijnsinstelling en de gemeente goud waard is. “Culturele organisaties weten alles over het cultuuraanbod en komen met goede, kunstzinnige ideeën. Welzijnsorganisaties zijn gespecialiseerd in de doelgroep: zij weten precies wat de belemmeringen zijn en hoe je ouderen het beste kunt bereiken. En behalve voor een deel van de financiering, zorgen gemeenten voor het netwerk, zodat andere partijen makkelijk kunnen aanhaken. Een perfecte combinatie dus”, legt Rieke uit.

In het begin was de coronacrisis een grote klap, maar al snel gebruikten de kunstenaars hun creativiteit om nieuwe activiteiten te ontwikkelen.

Kunst in coronatijd

Ondanks de coronacrisis gaan veel activiteiten door. Rieke: “In het begin was het een grote klap, maar al snel gebruikten de kunstenaars hun creativiteit om nieuwe activiteiten te ontwikkelen. Denk bijvoorbeeld aan online theaterles, dansfilmpjes en kunst-door-de-brievenbus-pakketten. Via telefooncirkels en Zoom houden ouderen contact over de opdrachten en resultaten. Dat is heel mooi om te zien.”

En dat is niet het enige mooie wat de coronatijd heeft gebracht. “Door de sluiting van de verpleeghuizen tijdens de eerste golf beseffen mensen nu veel meer dat ook mentale gezondheid enorm belangrijk is. Sociaal contact, verdieping en zinvolle ervaringen dragen hieraan bij en gaan eenzaamheid tegen. Dat heeft ons gesterkt om juist nu het Lang Leve Kunst Fonds op te richten.”

Van speelfilm tot tv-pilot

Dat samen met kunst bezig zijn voor veel vreugde zorgt, hebben ook de 92-jarige Oscar van Asten en zijn dochter Mattanja uit Gorssel ervaren. Drie jaar geleden dachten ze naar een bijeenkomst over ouderenfitness te gaan, maar rolden in een project van Lang Leve Kunst via Fit-Art. “Toen we aankwamen, lag er een rode loper en kregen we gekke hoedjes op. Ineens vroegen ze of we wilden meespelen in een film”, vertelt Oscar. Ze voelden zich overvallen en wisten niet wat te verwachten, maar besloten het toch te doen. Daar kregen ze zeker geen spijt van.

Mattanja heeft haar vader zien opbloeien. “Het huisje leeft weer, zeg ik weleens.”

“We waren al snel één grote familie: de sfeer in de groep was enorm goed. Op draaidagen haalden we elkaar op en reden met elkaar mee”, zegt Mattanja. Oscar: “Ik had nooit gedacht dat dit me nog zou overkomen. Ik vond het geweldig om me te verdiepen in acteren, het uit te proberen en mezelf te ontwikkelen. Dat gaf afleiding en vooral heel veel lol en plezier.”

Van het een kwam het ander. Na de speelfilm en première in de schouwburg volgden straattoneel, een toneelstuk in de schouwburg en nu zelfs een tv-pilot. “Door de coronasituatie overleggen we via Zoom. Dan wisselen we ideeën uit en bedenken nieuwe teksten voor de afleveringen. En je spreekt elkaar gewoon weer even”, legt Mattanja uit.

Door al die mooie ervaringen zijn ze een hechte groep geworden. Oscar: “We houden constant contact en zijn er voor elkaar als er iets is. Niemand is jaloers: iedereen gunt elkaar het beste. En als we elkaar spreken, spatten het plezier en de energie ervan af.” Mattanja heeft haar vader zien opbloeien. “Het huisje leeft weer, zeg ik weleens.” Oscar, enthousiast: “Ik ben aan mijn zesde jeugd begonnen!”

• Deze en andere verhalen lees je in het gratis bookazine Lang Leve Kunst – Ouderen in de hoofdrol. Vraag hier kosteloos de digitale publicatie aan.

Meer informatie

Heb je een idee voor een mooi project en kun je wel wat ondersteuning gebruiken? Meld je bij het Lang Leve Kunst Fonds.

Foto: Guido Bogert