Dit kun je als dierenarts doen met signalen van eenzaamheid

Ook als dierenarts kun je iets doen tegen eenzaamheid. Dierenarts Van Riel uit Noordwijk sloot zich aan bij de lokale coalitie tegen eenzaamheid: “Nu zie ik niet alleen de signalen, maar kan ik er ook echt iets mee.”

Een van de manieren waarop het actieprogramma Eén tegen eenzaamheid eenzaamheid wil verminderen en voorkomen, is met lokale coalities. Van wijkverenigingen tot bedrijven en inwoners: iedereen draagt zijn steentje bij. De gemeente Noordwijk heeft bijvoorbeeld zo’n lokale coalitie tegen eenzaamheid: Netwerk Noordwijk tegen Eenzaamheid. Annemiek van Riel is dierenarts in Noordwijk. “Iemand van de gemeente benaderde ons en vroeg of we mee wilden doen. Dat doen we graag, omdat we midden in het dorp staan. Mensen komen regelmatig bij ons met hun dier. We hebben daarom snel door of het wel of niet goed gaat met iemand”, vertelt ze.

Praatje maken

Want mevrouw Van Riel let niet alleen op de dieren, maar ook op de baasjes. “We maken altijd even een praatje met de eigenaren. Veel mensen komen al jaren bij ons, wat voor vertrouwen zorgt. We tonen altijd interesse en kennen daardoor hun situaties”, legt ze uit. Wat ook helpt, is dat veel mensen bij de dierenarts komen. “Als mensen eenzaam zijn, zijn wij vaak een van de weinigen die ze spreken. Want je moet toch af en toe met je dier naar de dierenarts.”

We staan midden in het dorp staan. Mensen komen regelmatig bij ons met hun dier. We hebben daarom snel door of het wel of niet goed gaat met iemand.

Je zorgen kunnen delen

Van de gemeente heeft Van Riel een contactpersoon en telefoonnummer van de welzijnsorganisatie gekregen. Daar kan ze een klant naar verwijzen als ze zich zorgen over hem of haar maakt. Of ze kan er, met instemming van de klant, haar zorgen delen. Dan neemt de welzijnsorganisatie contact op. Bijvoorbeeld wanneer iemand erg alleen is. Ze hoeft dus zelf niet met de zorgen te blijven lopen en de klant kan ondersteuning krijgen van de gemeente. Van Riel: “Nu zie ik niet alleen de signalen, maar kan ik er ook echt iets mee. Daarom vind ik dit een goed initiatief.” Meer organisaties en bedrijven in het Netwerk Noordwijk tegen Eenzaamheid zijn aangesloten op dit ‘meldpunt’.

Extra opletten

Van Riel heeft sinds begin deze zomer contact met de lokale coalitie tegen eenzaamheid in Noordwijk. In die tijd heeft ze nog niemand doorverwezen. “We hebben nog geen situatie gezien waarin het nodig was. Ik denk dat dat ook te maken heeft met de coronatijd. We moeten nu natuurlijk afstand houden tot de eigenaren en onze consulten zijn korter. Daardoor hebben we minder tijd voor een praatje. Maar sinds we meedoen aan dit initiatief, letten we wel extra op. Als we iets zien, bespreken we dat sowieso met onze collega’s in de praktijk. Dan weten we er allemaal vanaf en houden we een oogje in het zeil.”

Om even te praten

Dat doen zij en haar collega’s bijvoorbeeld bij een jonge vrouw met een eetstoornis. Van Riel: “Haar kat heeft astma, dus ze komt regelmatig bij ons langs. Al denken we dat ze dat ook doet om even te praten. Ze is hartstikke lief en stuurt ons zelfs kaartjes met hoe blij ze met ons is. En ze neemt bijvoorbeeld foto’s mee van toen ze haar kat net had. We merken dat zij wat extra’s nodig heeft. Daarom nemen we altijd wat meer tijd voor haar.” Maar, zo zegt Van Riel, het is wel lastig om in te schatten wanneer sprake is van eenzaamheid en of je iets kan doen.

Moeilijk vraagstuk

Fred Beekers, kwartiermaker van de Nationale Coalitie tegen Eenzaamheid, erkent dat dit een moeilijk vraagstuk is. “Allereerst is het geweldig dat een dierenarts als mevrouw Van Riel zich bewust is dat er eenzaamheid is en daardoor extra oplet. Een beetje meer de tijd nemen voor iemand, dat doet al veel. Echt luisteren kan veel voor mensen betekenen.”

Handel bij zorgen

Beekers begrijpt dat de drempel vaak hoog is om mensen vervolgens naar een hulpinstantie te verwijzen, bijvoorbeeld via een telefoonnummer. “En als je mensen eenzaam noemt of benadert vanuit hun pijn en verdriet, klappen ze meestal dicht. Dan zijn ze nog moeilijker te bereiken”, zegt hij. Een stelregel: handel wanneer je je zorgen maakt. “Als klanten over een moeilijke situatie praten, kun je vragen of ze daar met iemand van de gemeente of het welzijnswerk eens over willen praten. Je weet dan waar ze naar kunnen bellen of je brengt zelf het contact tot stand.”

Als klanten over een moeilijke situatie praten, kun je vragen of ze daar met iemand van de gemeente of het welzijnswerk eens over willen praten.

Positief benaderen

Een andere manier om mensen vooruit te helpen, is hen verbinden met activiteiten van lokale organisaties in de buurt. Beekers: “Benoem niet de eenzaamheid, maar spreek ze aan vanuit belangstelling. Er zijn altijd activiteiten in een wijk of stad waar je iemand op kunt wijzen, bijvoorbeeld zo: ‘misschien is het een leuk idee om een keer naar die activiteit in de bibliotheek te gaan?’ Of: ‘ik hoorde dat die supermarkt een lunch voor de buurt organiseert. Lijkt het je leuk om mee te eten?’ Door die lichtvoetige manier krijg je eenzame mensen in beweging.”

Van bridgeclub tot sociaal wijkteam

Als je als dierenarts iets wilt doen met signalen van eenzaamheid, raadt Beekers dan ook aan goed op de hoogte te zijn. “Zoek uit wat jouw wijk of gemeente allemaal in de aanbieding heeft. Overal zijn wel activiteiten, van beweging tot bridgeclubs. Hang in je praktijk bijvoorbeeld posters op, zodat je mensen er makkelijker op kunt wijzen. Maar sommige mensen hebben meer nodig dan dat, omdat achter hun eenzaamheid andere problemen schuilgaan. Hen kun je in contact brengen met de lokale welzijnsinstelling of het sociale wijkteam. Zo geef je iemand voorzichtig handvatten om iets te doen.”

Stichting OOPOEH en de Luisterlijn

Tot slot heeft hij nog twee concrete initiatieven als tip. Beekers: “Als eerste Stichting OOPOEH (Opa’s en Oma’s Passen Op Een Huisdier). Als iemand slecht ter been is, kan een andere oudere de hond voor hem of haar uitlaten. Of andersom: iemand die gek is op honden, gaat lopen met de hond van zo’n persoon. Hoe dan ook zorgt het voor contact.” Voor mensen die de drempel te hoog vinden om bijvoorbeeld een nummer van de gemeente te bellen, is er de Luisterlijn. “Daar kun je bij een vrijwilliger anoniem je verhaal doen, 24 uur per dag. Dankzij al dit soort initiatieven pakken we samen eenzaamheid aan.”

Eenzaamheid signaleren

Steeds meer gemeenten zetten zich actief in om eenzaamheid te verminderen en voorkomen. Door het taboe en de schaamte die op eenzaamheidsgevoelens rusten, praten de meeste mensen er niet over. Daarnaast zoeken mensen in sociaal isolement niet snel hulp op eigen initiatief. Daarom werken nu een aantal gemeenten met een Signaalpunt tegen Eenzaamheid. Daar kunnen niet alleen organisaties en bedrijven, maar ook burgers hun zorgen uiten. Een medewerker van de gemeente – vaak de welzijnsorganisatie – neemt dan contact op. Het actieprogramma Eén tegen eenzaamheid stimuleert het signaleren en bespreekbaar maken van eenzaamheid.

Dit artikel verscheen ook in het Tijdschrift voor Diergeneeskunde van de KNMVD, november 2020.