Meldpunt Naoberzorg, de verbindende schakel in de wijk

De Vereniging NaoberzorgPunt Roggel bedacht een alternatief voor de sociale wijkteams die professionals uit de zorg- en welzijnssector her en der vormden. Het Meldpunt Naoberzorg, dichtbij en van en door vrijwilligers is een lokale netwerkorganisatie met korte lijntjes en veel aandacht. Karin van der Plas, voorzitter Stichting Naoberzorg Nederland: ‘Dankzij onze doorzettingskracht en de moed om erbij te blijven, hebben we goede resultaten geboekt.’

‘We vonden namelijk dat het anders moest’, aldus Van der Plas. ‘Niet van bovenaf, maar van binnenuit zorg-, welzijns- en zingevingsvragen inventariseren en hulp en ondersteuning organiseren. Met die intentie gingen we een ‘reis’ voorbereiden die iedereen uiteindelijk veel heeft opgeleverd. Voorkomen is namelijk altijd beter dan genezen.’

De inzet van vrijwilligers bij vragen die op het oog eenvoudig lijken, werkt preventief. Ook leidt het vaak tot creatieve oplossingen in de praktijk. Het werk in een Meldpunt is vaak in alle eenvoud, onzichtbaar, maar zeker ook soms complex of lastig. ‘Maar het samendoen heeft tot meer samenhang geleid, waarbij wederzijds vertrouwen is ontstaan. Dat we met elkaar veel kunnen bereiken, is in de pilot Meldpunt Naoberzorg (2015-2017) wel gebleken.’

Conclusies LESI

De grondslag voor het idee van een Meldpunt (Naoberzorg) is gevonden bij het Landelijk Expertise Centrum voor Sociale Interventie (LESI). Het instituut heeft in diverse publicaties aangedrongen op organisatie van burenhulp van onderop. Zij hebben vooral bestudeerd hoe dan de verhouding zou moeten zijn tussen professionele en informele zorg .

Enkele conclusies:

• Onderlinge burenhulp is moeilijk te mobiliseren en organiseren door professionele inbreng en aansturing van buiten- en bovenaf
• Professionele ondersteuning kan alleen van onderop en faciliterend aansluiten bij informele burenhulp
• Het is niet vanzelfsprekend dat burgers een vindplaats zijn voor mensen die sociaal geïsoleerd zijn
• De inzet van vrijwilligers als netwerkcoach of aanspreekpunt voor burgers die steun nodig hebben is altijd maatwerk
• De inzet van vrijwilligers bij menselijke vraagstukken kan niet los van de professionele zorg worden vormgegeven

Iedereen doet mee

Het motto van de vereniging NaoberzorgPunt Roggel is dat iedereen meedoet, jong en oud. Niemand wordt buitengesloten en iedereen doet ertoe en is welkom. ‘Het reisgezelschap was soms wisselend en groeide onderweg’, vertelt Van der Plas. ‘Een soort ‘zwaan kleef aan principe’. De eerstelijns zorgverleners en het Algemeen maatschappelijk werk en het welzijnswerk zijn belangrijke samenwerkingspartners. Maar ook het onderwijs, de diaconie en ondernemers.’

In januari 2016 is de vereniging gestart met de pilot Meldpunt Naoberzorg; een burgerinitiatief van onderop dat in nauwe samenwerking met de huisarts, aanspreekpunt werd voor niet-medische vragen van inwoners uit het dorp. De aanloopfase ging moeizaam. Financiers waren weliswaar overtuigd dat dit een goed plan kon zijn, maar waren wat minder snel in het verstrekken van middelen. Zonder middelen konden we niet op reis. Het duurde meer dan anderhalf jaar voordat we uiteindelijk groen licht kregen en we de reis konden starten.

Meer bewustzijn

Centraal stond – en staat nog steeds – de visie dat mensen/burgers een eigen verantwoordelijkheid hebben – en die ook weer meer willen nemen – voor hun eigen gezondheid, leefstijl en welzijn. Naoberzorg gaat immers over het stimuleren van meer bewustzijn bij mensen die gezonder willen leven en gebruik willen maken van de mogelijkheden die hun leefomgeving hierin biedt. Met de pilot wilde de vereniging mensen stimuleren om gezond en actief te leven en hun in staat stellen de eigen regie over hun leven te hernemen, dan wel te bevorderen, maar hen ook uit te nodigen dit voor en met anderen vorm te geven.

Het Spinnenweb

In de ontmoetingen en gesprekken maakt het Meldpunt gebruik van het Spinnenweb (Positieve Gezondheid – M. Huber). Van der Plas: ‘Met dit gespreksinstrument kun je op een natuurlijke manier met mensen praten over hun eigen gezondheid. En hen bewust maken dat gezondheid meer is dan alleen je lichamelijk welbevinden. Zingeving is een belangrijk onderwerp bij mensen, zeker als ze een verlies (in de brede zin van het woord) hebben meegemaakt en zich hierdoor kwetsbaar voelen.’

Drie doelen

In de pilot zijn drie doelen geformuleerd en bereikt:

• Er is een werkplaats ingericht waarbinnen de samenwerking tussen vrijwilligers en professionals concreet vorm heeft gekregen en vrijwilligers worden ondersteund
• De vrijwilligers van het Meldpunt Naoberzorg zijn ‘getraind’ en geoefend
• Het dorpsnetwerk is versterkt, uitgebreid, werkt samen met professionals; het Meldpunt Naoberzorg is verankerd in het dorp

Naoberzorg als schakel tussen de eerstelijnszorg en nuldelijnszorg

Om de verbinding tussen de professionals en vrijwilligers te blijven stimuleren en te kunnen werken aan wederzijds vertrouwen gericht op gelijkwaardigheid in de relaties, zijn er inspiratiebijeenkomsten georganiseerd. Ontmoeting en het bespreken van thema´s die zowel de professionals als vrijwilligers bezighouden, staan dan centraal. Deze bijeenkomsten zijn heel waardevol en nodig om elkaar beter te leren kennen en te begrijpen wat er in de praktijk zoal (door de vrijwilligers) beleefd wordt. Je ziet bijvoorbeeld dat de vrijwilliger steeds gemakkelijker de telefoon durft te pakken en de huisarts of zorgprofessional belt om te overleggen.

Het Meldpunt wordt gerund door vrijwilligers, maar professionals zijn altijd dichtbij en binnen handbereik (netwerk). De huisarts speelt hierin een belangrijke rol. Een goede kennis van de sociale kaart is een randvoorwaarde. In de pilot waren de korte lijntjes en het wederzijds vertrouwen succesfactoren. Maar dit gaat niet vanzelf, het opbouwen van een lokale netwerkorganisatie en relaties kost heel veel tijd en doorzettingsvermogen! Verschillende belangen en agenda’s zijn vaak remmend.

Werk- en ontwikkelplaats

In het Meldpunt Naoberzorg komen vrijwilligers elke maand bij elkaar in een zogenaamde ‘werkplaats’. In elke bijeenkomst is er ook aandacht voor het persoonlijke groeiproces van de vrijwilliger. We noemen deze bijeenkomsten geen intervisie, maar daar lijkt het wel op. Als blijkt dat er meer coaching nodig is, wordt intern gezocht naar een ‘maatje’. Het zorgen voor het welzijn en ondersteunen van het groeiproces van de vrijwilliger, is cruciaal voor het werk dat gedaan moet worden. Zorgen voor de ander kan alleen als je eerst goed voor jezelf zorgt!

Uitrol

Als projectvoorwaarde gold dat de uitkomsten ook zijn geborgd en het niet alleen blijft bij een pilot. Gaandeweg de pilot werd deze voorwaarde ook een doel. Namelijk ervoor zorgen dat het initiatief zou leiden tot een olievlek. In het voorjaar van 2017 werd de Stichting Naoberzorg Nederland opgericht. Deze Stichting draagt zorg voor de verspreiding van het gedachtegoed op Naoberzorg, stelt expertise ter beschikking en stimuleert burgerinitiatieven om hun wensen en dromen om te zetten in concrete acties. De pilot in Roggel is en blijft een werk- en ontwikkelplaats en vervult hiermee een voorbeeldfunctie.

Uiteindelijk zijn alle doelen met succes gerealiseerd. Er is een werkplaats, er is een passende training ontwikkeld en het proces en ervaringen uit de praktijk zijn te lezen in een Handboek. Het Handboek en de lesbrieven, met aan de ene kant tips voor vrijwilligers en aan de anders kant tips voor professionals zijn verkrijgbaar bij de Stichting Naoberzorg Nederland.

Foto: Highwaystarz