Toolkit

Interventies

Welke eenzaamheidsinterventies zet je in? Wat werkt? Op deze pagina vind je bronnen voor effectieve en kansrijke interventies en een aantal specifiek vanuit het actieprogramma ontwikkelde interventies.

 

Tool: Aan de slag met eenzaamheidsinterventies

Deze handreiking biedt een overzicht van de actuele kennis over interventies en een werkblad om eigen interventies onder de loep te nemen. Organisaties kunnen de handreiking gebruiken om hun aanbod te verbeteren én nieuw aanbod te ontwikkelen. Ontwikkeld door Eric Schoenmakers (Fontys Hogeschool Mens en Gezondheid) i.s.m. Tamara Bouwman (Vilans) en Theo van Tilburg (VU).

Download de handreiking Aan de slag met eenzaamheidsinterventiesg(pdf)

Wat-werkt-bij-eenzaamheid? Waardeer en gebruik wat werktTool: Wat doe jij met eenzaamheid? – Waardeer en gebruik wat werkt

Dit rapport gaat over werkzame elementen bij eenzaamheid. Het geeft handvatten voor praktijk en beleid om interventies inhoudelijk te verbeteren en op te schalen. Het bevat uitkomsten van het leertraject ‘Werkzame elementen bij eenzaamheid’, begeleid door ZonMw in kader van het actieprogramma Eén tegen eenzaamheid.

Download het rapport Wat doe jij met eenzaamheid? (pdf)

Deelnemers aan het leertraject aan het woord

1
00:00:08,519 –> 00:00:11,160
Ik hou van mensen, dat heb ik altijd gedaan.

2
00:00:11,519 –> 00:00:16,920
En elke keer komen er nieuwe mensen,
een ander gesprek, en daar hou ik erg van.

3
00:00:19,280 –> 00:00:25,079
Welkom allemaal bij deze Join Us Online.
Week 5 alweer.

4
00:00:25,199 –> 00:00:29,039
De eerste keer dat ik in een meeting ging
durfde ik niks te zeggen…

5
00:00:29,160 –> 00:00:30,920
en heb ik ook niks gezegd, eigenlijk.

6
00:00:31,039 –> 00:00:36,280
En nu ben ik ervaringsvrijwilliger
en praat ik soms iets te veel, misschien…

7
00:00:36,399 –> 00:00:39,119
en vind ik het heel leuk om te praten
en in gesprek te gaan.

8
00:00:39,240 –> 00:00:42,679
Wat goed om te horen
dat jullie er lekker bij zitten.

9
00:00:42,799 –> 00:00:45,039
Join Us Online en Football Memories.

10
00:00:45,159 –> 00:00:49,759
Twee interventies voor verschillende
doelgroepen met één overeenkomst.

11
00:00:49,880 –> 00:00:52,439
Ze helpen eenzaamheid te doorbreken.

12
00:00:53,920 –> 00:00:56,320
Eenzaamheid is een groot
probleem in Nederland.

13
00:00:56,439 –> 00:01:00,640
Veertig procent van de Nederlanders voelt
zich in meer of mindere mate eenzaam.

14
00:01:00,759 –> 00:01:03,359
En dit heeft vergaande gevolgen.

15
00:01:03,479 –> 00:01:07,959
Zowel mentale problemen als depressie worden
met eenzaamheid in verband gebracht…

16
00:01:08,079 –> 00:01:10,319
maar zelfs fysieke problemen
als hart- en vaatziekten…

17
00:01:10,439 –> 00:01:15,760
weten we uit wetenschappelijke literatuur,
hebben een verband met eenzaamheid.

18
00:01:15,879 –> 00:01:18,599
Het inzetten van interventies
waarvan we zeker weten…

19
00:01:18,719 –> 00:01:21,760
dat ze eenzaamheid doorbreken
is dus hard nodig.

20
00:01:21,879 –> 00:01:24,000
Maar hoe weet je of jouw aanpak werkt?

21
00:01:24,120 –> 00:01:27,200
Daarvoor maak je gebruik
van werkzame elementen.

22
00:01:27,319 –> 00:01:31,400
Dat zijn hele specifieke activiteiten die,
als je ze goed uitvoert…

23
00:01:31,519 –> 00:01:34,640
maken dat mensen zich minder eenzaam voelen.

24
00:01:34,760 –> 00:01:38,359
Een jaar lang hebben we samen met
negen interventie-eigenaren uitgezocht…

25
00:01:38,480 –> 00:01:42,120
waarom hun aanpak werkt tegen eenzaamheid.

26
00:01:43,519 –> 00:01:46,159
Eén van die interventies
is Football Memories…

27
00:01:46,280 –> 00:01:48,239
een initiatief dat startte in Schotland…

28
00:01:48,359 –> 00:01:52,359
en in 2018 door Willem II
naar Nederland is gebracht.

29
00:01:52,480 –> 00:01:55,560
Football Memories werkt
aan het verminderen van eenzaamheid…

30
00:01:55,680 –> 00:01:58,760
door het organiseren
van betekenisvolle ontmoetingen.

31
00:01:58,879 –> 00:02:02,719
Blij te zien dat jullie in zo groten getale
deze kant op zijn gekomen.

32
00:02:02,840 –> 00:02:05,599
Football Memories zijn
bijeenkomsten voor ouderen…

33
00:02:05,719 –> 00:02:08,639
ouderen in de hoek
van eenzaamheid en dementie.

34
00:02:08,759 –> 00:02:11,199
Eén keer in de twee weken
komen ze naar het stadion…

35
00:02:11,319 –> 00:02:13,639
om gezamenlijk
voetbalherinneringen op te halen.

36
00:02:13,759 –> 00:02:15,879
En dat doen we
aan de hand van memorabilia…

37
00:02:16,000 –> 00:02:22,400
dus oude voetballen, plakboeken,
fotoboeken, shirts enzovoort.

38
00:02:22,520 –> 00:02:26,280
Allerlei triggers om die herinneringen
aan vroeger op te halen.

39
00:02:26,400 –> 00:02:30,759
Ik ben hier drie jaar met m’n man
iedere veertien dagen geweest.

40
00:02:30,879 –> 00:02:33,439
Nou, die had het hier zo naar z’n zin.

41
00:02:33,560 –> 00:02:37,319
En vooral als ze eens een keer een uitje
hadden is m’n dochter meegegaan…

42
00:02:37,439 –> 00:02:40,039
en hij is daar gaan vertellen.

43
00:02:40,159 –> 00:02:42,719
Nou, m’n dochter zei: Nou mam…

44
00:02:44,759 –> 00:02:47,919
het was weer echt onze pap.

45
00:02:48,039 –> 00:02:54,120
Je kon niet merken dat hij Alzheimer had.
Zo kon hij vertellen over Willem II.

46
00:02:56,360 –> 00:03:01,759
Vorige keer hebben we het gehad over
verschillende soorten negatieve gedachten…

47
00:03:01,879 –> 00:03:04,120
denkfouten genaamd.

48
00:03:04,240 –> 00:03:08,080
Vóór Join Us Online had ik
eerst heel veel vrienden.

49
00:03:08,199 –> 00:03:12,719
Toen ging het mentaal wat minder, waardoor
heel veel vrienden het te moeilijk vonden…

50
00:03:12,840 –> 00:03:14,199
en me verlieten, eigenlijk.

51
00:03:16,039 –> 00:03:21,560
Join Us is gestart in 2018 als project
om eenzaamheid onder jongeren aan te pakken.

52
00:03:21,680 –> 00:03:25,599
Inmiddels wordt dit
in 88 gemeenten toegepast.

53
00:03:25,719 –> 00:03:31,199
In 2020 tijdens de Covid-jaren
kwam daar Join Us Online bij.

54
00:03:31,319 –> 00:03:35,080
Join Us Online maakt jongeren
samen sociaal sterker.

55
00:03:35,199 –> 00:03:38,919
Het werkt omdat in het programma
jongeren met gevoelens van eenzaamheid…

56
00:03:39,039 –> 00:03:42,319
samen worden gebracht,
en niet alleen samen worden gebracht…

57
00:03:42,439 –> 00:03:46,479
maar ze leren ook over de onderliggende
mechanismen van eenzaamheid.

58
00:03:46,599 –> 00:03:49,039
Ze leren over zichzelf,
ze leren over anderen.

59
00:03:49,159 –> 00:03:53,599
En al die elementen samen maken dat ze ook
uiteindelijk eenzaamheid kunnen doorbreken.

60
00:03:53,719 –> 00:03:56,719
Ik denk dat het me vooral
een positief zelfbeeld heeft gegeven.

61
00:03:56,840 –> 00:03:58,159
Daar ben ik heel blij mee.

62
00:03:58,280 –> 00:04:01,759
Dat was heel negatief
en dat is echt wel heel positief geworden.

63
00:04:01,879 –> 00:04:05,560
En ook doordat ik nu
gesprekken durf te voeren…

64
00:04:05,680 –> 00:04:07,719
en met mensen in gesprek durf te gaan…

65
00:04:07,840 –> 00:04:10,680
heb ik vrienden overgehouden
en nieuwe vrienden gemaakt…

66
00:04:10,800 –> 00:04:12,960
en nieuwe contacten
waar ik heel blij mee ben.

67
00:04:15,879 –> 00:04:18,279
Nu na ruim een jaar
zijn de werkzame elementen…

68
00:04:18,399 –> 00:04:21,639
van de interventies
in een rapport samengevat.

69
00:04:21,759 –> 00:04:25,040
Voor de deelnemers een traject
met veel leermomenten.

70
00:04:25,160 –> 00:04:28,319
Eigenlijk door het leertraject
heb ik wel ook leren inzien…

71
00:04:28,439 –> 00:04:32,560
dat je heel goed gaat kijken naar
wat doet nou datgene waar je mee bezig bent.

72
00:04:32,680 –> 00:04:35,959
Wat doet dat nou werkelijk
in de praktijk voor de mensen?

73
00:04:36,079 –> 00:04:37,279
Wat zijn nou de triggers?

74
00:04:37,399 –> 00:04:41,120
Daar heb je allemaal wel een gevoel bij,
wat het zou kunnen zijn…

75
00:04:41,240 –> 00:04:45,759
maar als je het echt gaat uitpluizen,
kom je tot nieuwe inzichten.

76
00:04:45,879 –> 00:04:48,759
Het meedoen aan het leertraject
heeft ons gebracht…

77
00:04:48,879 –> 00:04:54,319
dat je superkritisch gaat kijken naar wat
je eigenlijk doet, wat je beschreven hebt.

78
00:04:54,439 –> 00:04:59,000
Ik heb heel vaak ook feedback gekregen van:
Goh, maar kijk nog eens een laag verder…

79
00:04:59,120 –> 00:05:03,160
en wat doe je dan eigenlijk precies,
als je dit beschrijft?

80
00:05:03,279 –> 00:05:06,600
Dus het heeft geholpen dat je
heel specifiek gaat kijken naar:

81
00:05:06,720 –> 00:05:10,720
Wat doen we nou eigenlijk?
Hoe doen we dat? Hoe beschrijven we dat?

82
00:05:10,839 –> 00:05:14,920
En dat helpt gewoon heel erg om duidelijk te
krijgen wat je eigenlijk aan het doen bent.

83
00:05:15,040 –> 00:05:18,480
De belangrijkste conclusies
uit het rapport zijn:

84
00:05:18,600 –> 00:05:20,879
Bouw voort op wat er al is.

85
00:05:21,000 –> 00:05:23,319
Er is veel kennis
over wat werkt bij eenzaamheid.

86
00:05:23,360 –> 00:05:26,560
Maak daar gebruik van
in je dagelijkse praktijk.

87
00:05:28,519 –> 00:05:29,519
Verbind mensen.

88
00:05:29,639 –> 00:05:34,040
Leren over en werken aan eenzaamheid
doe je met de mensen die het betreft.

89
00:05:35,519 –> 00:05:37,680
Maak gebruik van de werkzame elementen.

90
00:05:37,800 –> 00:05:41,079
Deze zijn wetenschappelijk onderbouwd
en het leertraject laat zien…

91
00:05:41,120 –> 00:05:44,160
dat ze goed
in te zetten zijn in de praktijk.

92
00:05:44,279 –> 00:05:45,879
Ga in gesprek met de doelgroep.

93
00:05:46,000 –> 00:05:50,000
De doelgroep bepaalt wat werkt.
Denk niet dat jij de oplossing weet.

94
00:05:50,120 –> 00:05:54,560
Luister aandachtig
en pas je interventie aan aan de behoefte.

95
00:05:56,560 –> 00:05:59,480
Het heeft jou geholpen?
-Mij heeft het geholpen, ja.

96
00:05:59,600 –> 00:06:03,879
Dat is dan in die zin het belangrijkste.
-Ja, zeker.

97
00:06:05,399 –> 00:06:07,720
Het beurt hem echt op.

98
00:06:07,839 –> 00:06:11,439
Ik wil niet zeggen dat hij altijd
in z’n eigen gekeerd is…

99
00:06:11,560 –> 00:06:14,240
maar dit beurt hem dus echt wel op.

100
00:06:14,360 –> 00:06:17,560
En daar kan hij bijvoorbeeld
morgen nog over praten.

101
00:06:18,480 –> 00:06:22,079
Afgelopen jaar hebben we samen
met negen interventies ontdekt wat maakt…

102
00:06:22,199 –> 00:06:25,519
dat hun interventies eenzaamheid
bij de doelgroep verminderen.

103
00:06:25,639 –> 00:06:28,240
Dat hebben we gedaan aan de hand
van werkzame elementen.

104
00:06:28,360 –> 00:06:32,800
Elke interventie heeft met onze hulp
z’n eigen interventie eigenlijk uitgepluisd.

105
00:06:32,920 –> 00:06:36,040
Het valt op dat heel veel interventies
al goed nagedacht hebben…

106
00:06:36,160 –> 00:06:40,000
over waarom ze bepaalde dingen doen
en waarom dingen werken.

107
00:06:40,120 –> 00:06:42,480
Maar wat we ook hebben geleerd
is dat het heel belangrijk is…

108
00:06:42,600 –> 00:06:44,680
om met de doelgroep
ook in gesprek te gaan…

109
00:06:44,800 –> 00:06:48,240
samen te kijken wat werkt
en daar echt goed over na te denken.

110
00:06:48,360 –> 00:06:51,920
Wil jij zeker weten
of jouw interventie of beleid werkt?

111
00:06:52,079 –> 00:06:55,759
Maak gebruik van onze geleerde lessen
en download het rapport.

Verwijzing: Wat werk bij de aanpak van eenzaamheid?

Movisie dook samen met experts de internationale literatuur in en zette werkzame factoren en veelbelovende aanpakken op een rij.

Dossier Wat werkt bij de aanpak van eenzaamheid

Tool: jongeren betrekken met Maatschappelijke diensttijd

MDT biedt jongeren de kans hun talenten te ontdekken, anderen te ontmoeten en iets terug te doen voor de samenleving. MDT zet jongeren hierbij zelf aan het roer en draagt bij aan positief en preventief jeugdbeleid. Zo kan MDT op waardevolle manieren bijdragen aan de beleidsdoelen in jouw gemeente. Je leest alles over de link tussen MDT en het onderwerp eenzaamheid in dit document.

Factsheet inzet MDT (pdf)

Verwijzing: Databank Effectieve sociale interventies

In de Databank Effectieve sociale interventies (Movisie) vind je onder meer eenzaamheidsinterventies, onderverdeeld in beoordelingsniveaus effectief, goed onderbouwd en goed beschreven..

Databank Effectieve sociale interventies

Verwijzing: Loket Gezond Leven

Deze website biedt professionals en beleidsmakers kennis, tips en praktische handvatten bij hun werk aan de gezonde leefstijl van iedereen, waaronder eenzaamheid.

Databank Loket Gezond Leven

Verwijzing: Kenniscentrum Sport & Bewegen

In deze database vind je de sport- en beweeginterventie die ook ingezet kunnen worden voor het verminderen van eenzaamheid.

Databank sport- en beweeginterventies

Daarnaast heeft het Kenniscentrum deze whitepaper (2019) samengesteld met feiten en voorbeelden hoe sport en bewegen een rol kunnen spelen bij het tegengaan van eenzaamheid onder ouderen.

Projectenoverzicht subsidietraject ‘Versterking aanpak eenzaamheid’ ZonMw

Subsidie in het kader van het programma Eén tegen eenzaamheid. In het overzicht vind je gehonoreerde projecten die ondersteund worden in (door)ontwikkeling en evaluatie, beschrijving en theoretische onderbouwing om te komen tot meer (inzicht in) werkzame interventies.

Projectenoverzicht ZonMw-subsidie (pdf)

Eenzaamheid verminderen: wat kunnen we leren van 15 eenzaamheidsprojecten?

Movisie onderzocht 15 projecten uit het subsidietraject ‘Versterking aanpak eenzaamheid’ op geleerde lessen: wat werkt goed in de uitvoering én wat draagt binnen de aanpak van de projecten bij aan het verminderen van eenzaamheid. Met de inzichten kunnen gemeenten en maatschappelijke organisaties de kwaliteit van de projecten die zij subsidiëren dan wel uitvoeren verbeteren. (2022)

Onderzoeksrapport (pdf) en korte weergave in infographic (pdf)

Beeld Sociaal Vitaal in KleurTool: Sociaal Vitaal in Kleur

Een uitbreiding van het bestaande programma Sociaal Vitaal dat gemeenten kunnen inzetten voor en met migrantenouderen vanaf 55 jaar, die onvoldoende lichamelijk actief zijn, een klein tot geen sociaal netwerk hebben en zich mede hierdoor in een kwetsbare situatie begeven. Ontwikkeld door Netwerk NOOM.

Lees wat het je als gemeente oplevert

Download de informatiebrochure Sociaal Vitaal in Kleur (pdf)

Tool: Verbetertool eenzaamheid

Met deze verbetertool van Movisie (ontwikkeld i.s.m. de gemeente Amsterdam) ga je aan de slag om jouw project of aanpak van eenzaamheid nog beter te maken. Hiervoor worden inzichten uit onderzoek en praktijk over werkzame elementen gebruikt. De tool bestaat uit drie stappen waarin je aan de hand van vijf thema’s met je aanpak aan de slag gaat.

Verbetertool eenzaamheid