Door het verzamelen én op de juiste manier gebruikmaken van data krijg je zicht op de situatie van een uitvoeringspraktijk of doelgroep. Monitoren kan op verschillende manieren, kwalitatief of kwantitatief. Hoeveel tijd en geld dit kost is afhankelijk van het gekozen instrument
Dit stappenplan helpt om met monitoren de aanpak van eenzaamheid te verantwoorden aan de gemeenteraad. Je kunt van de verzamelde inzichten ook leren en de aanpak verbeteren. Monitoring kost tijd en geld, dus zorg ervoor dat er budget beschikbaar voor is.
Met de volgende 4 stappen zet je een plan van aanpak op om jouw aanpak tegen eenzaamheid te monitoren:
Voorafgaand aan het opzetten van de aanpak van eenzaamheid heb je als gemeente doelen gesteld die met de nieuwe aanpak gehaald moeten worden. Om te zien of de aanpak nut heeft gehad, is het belangrijk onderzoek te doen naar deze doelen. Wat is de vraag waarop je het antwoord wil weten en bedenk hoe je dit kan onderzoeken.
Voorbeelden van doelen
Zelfredzaamheid: het aantal inwoners dat zich ernstig eenzaam voelt neemt af.
Participatie: meer eenzame inwoners doen actief mee in de samenleving, meer participatie van inwoners aan georganiseerde activiteiten.
Cruciale indicatoren zijn meetbare aspecten waaraan de gemeenteraad afleest of inwoners zo goed mogelijk kunnen meedoen in de samenleving. Dit is bijvoorbeeld het percentage inwoners met ernstige eenzaamheid. Een indicator heeft een signalerende functie en is bepalend voor het realiseren van de gestelde beleidsdoelen.
Formuleer liever 5 cruciale indicatoren die er echt toe doen en die je makkelijk kunt achterhalen, dan 20 indicatoren waarvoor veel onderzoek nodig is. Indicatoren kunnen telbare resultaten zijn, bijvoorbeeld het aantal deelnemers of netwerkbijeenkomsten. Maar ook kwalitatieve resultaten zoals beleving en waardering door de doelgroep. Vraag jezelf altijd af wat de indicator zegt over het bereiken van je doel.
Wat doet de gemeente om het doel te bereiken? Dat zijn de meetbare prestaties of activiteiten die worden geleverd en waarvan bekend is dat zij bijdragen aan doelbereik. Cruciale prestaties zijn activiteiten die voor inwoners het verschil (kunnen) maken en waardoor zij zich minder eenzaam en meer betrokken voelen. Dit kunnen ook activiteiten zijn die niet direct gericht zijn op eenzaamheid. Denk bijvoorbeeld aan een nieuwshoek in de bibliotheek waar mensen de krant kunnen lezen met een kop koffie erbij. Maar je kan ook denken aan het aantal samenwerkingen tussen partners of de het meten van kennis die inwoners hebben over eenzaamheid.
Niet alles is makkelijk te meten; combineer daarom kwantitatieve data met kwalitatieve onderzoeksmethoden en betrek alle relevante partijen. Bepaal welke aanvullende data nodig zijn (wat weet je nu nog niet?) en welke methoden geschikt zijn: vragenlijsten, interviews, focusgroepen, logboeken of deskresearch. Gebruik eerst bestaande data voordat je nieuwe methodes inzet.
Analyseer de resultaten in relatie tot de gestelde doelen en bespreek hoe je de bevindingen met partners deelt. Zorg dat de respondenten representatief zijn voor de gehele groep.
Tool: infosheet monitoring in het sociaal domein, zo kan het ook!
Gemeenten kiezen vaak voor vragenlijsten of meetinstrumenten die veel tijd kosten of voor administratieve lasten zorgen. Niet iets waar je direct energie van krijgt! Met de folder Monitoring in het sociaal domein - Zo kan het ook! reikt Movisie ideeën aan voor hoe het ook kan.
Verder gaan met de aanpak
De verzamelde informatie kun je niet alleen gebruiken voor de verantwoording aan de gemeenteraad, maar ook om er samen met doelgroepen en andere betrokken partijen van te leren: zitten we op het goede spoor, doen we de goede dingen en doen we de goede dingen goed? Ga in gesprek met de doelgroepen en met de lokale coalitie en bespreek met elkaar leer- en ontwikkelpunten, kansen en verbeteringen. Koppel de uitkomsten terug naar alle betrokkenen en vertaal ze naar: lopende projecten, vervolgaanpak, beleid of projectidee voor de toekomst.
Om eenzaamheid in kaart te brengen, gebruikt de gemeente Edam-Volendam de monitor van de GGD voor een overkoepelend beeld. Daarnaast hebben ze een onderzoek uitgezet in wijken. De tevredenheid met interventies meten ze door 'stories' op te halen. Er vinden preventieve huisbezoeken plaats en ze werken met een enquête. Hierbij betrekken ze zowel formele als informele partners en zo breiden ze het netwerk continu uit. Ook betrekken ze inwoners bij de aanpak. Er is een kleine coalitie van inwoners gestart en daarnaast zijn veel partners in de aanpak zelf ook inwoner van Edam-Volendam. Voor meer informatie kun je terecht bij Ingrête Karsten, beleidsmedewerker van de gemeente.
Gemeente Lelystad heeft een meerjarenplan opgesteld voor de monitoring en evaluatie van eenzaamheid aan de hand van de vijf pijlers. Per doelstelling is gekeken naar de beste manier om informatie te verzamelen. Jaarlijks maken ze een factsheet, waarin de eenzaamheidscijfers staan. Ook maken ze gebruik van de GGD-monitor, houden ze bij hoeveel bezoekers gebruik maken van de voorzieningen en halen ze ervaringen met de voorzieningen op. Daarnaast voeren de leerlingen van het Technasium in Lelystad onderzoek naar eenzaamheid uit. De Onderzoek en Statistiek-afdeling van de gemeente helpt met het bij elkaar brengen van alle data. De verschillende datalijnen en tijdlijnen worden in 1 overzicht, de ‘evaluatiematrix’, gepresenteerd. Concrete interventies - waar ze ook veel data ophalen - zijn de online activiteitenkalender en activiteitenapp. Voor meer informatie kun je terecht bij beleidsmedewerker Monique Huisman of projectleider Claartje van Eijden.
