Deze pagina helpt je op weg met een duurzaam eenzaamheidsbeleid.
In Nederland zijn gemeenten primair verantwoordelijk voor de aanpak van eenzaamheid. Maak als gemeente daarom werk van lokaal beleid om eenzaamheid tegen te gaan. Zoals de gemeente Terneuzen, die in samenwerking met het ministerie van VWS daarvoor een stappenplan heeft opgezet. Het stappenplan helpt gemeenten te starten met een lokale aanpak tegen eenzaamheid. Op deze pagina lichten we een aantal van deze stappen toe.
Voordat je aan een stappenplan begint
De vijf pijlers
De 5 pijlers zijn de start van de lokale aanpak tegen eenzaamheid. Met deze pijlers richten gemeenten en lokale partijen een duurzame aanpak in waarin iedereen verantwoordelijkheid neemt.
De aanpak van eenzaamheid valt of staat met politiek-bestuurlijk draagvlak. Zorg dat het college van burgemeester en wethouders betrokken is. Evenals beleidsmakers van verschillende beleidsterreinen.
Eenzaamheid aanpakken kan alleen in netwerkverband. Kijk dus naar welke partijen er al zijn, maar maak ook nieuwe en slimme verbindingen om samen verder te komen. Betrek daarbij ook zeker het bedrijfsleven en de lokale ondernemer. Maak iemand kartrekker.
Er is niet één type eenzame of één type eenzaamheid. Om goed aan te sluiten bij de doelgroep, moet je mensen die eenzaam zijn betrekken. En ook de omgeving, zoals de familie en buurtbewoners. Zorg dat je mensen bereikt door achter de voordeur te komen. Haal mensen vervolgens over de drempel.
Kijk naar wat echt werkt om eenzaamheid te doorbreken en kies voor een duurzame aanpak. Maak onderscheid tussen verschillende soorten eenzaamheid en baseer je aanpak op feiten. En maak afspraken wie waar verantwoordelijk voor is.
Eenzaamheid aanpakken is blijven leren in de praktijk. Monitoring en evaluatie dwingen je om samen te blijven leren en de aanpak verder te brengen. Doe dit op een vergelijkbare manier, zodat data gebundeld kunnen worden.
De 5 pijlers maken het mogelijk om aanpakken te vergelijken en van elkaar te leren. Tegelijkertijd laten ze genoeg ruimte open voor een lokale invulling, passend bij de lokale situatie. De pijlers vormen de randvoorwaarden voor het stappenplan.
Door deze pijlers te onderschrijven, sluit je aan bij het actieprogramma Eén tegen eenzaamheid. Dan krijg je desgewenst kosteloos ondersteuning van een Eén tegen eenzaamheid-adviseur bij het opstellen van een plan van aanpak en het vormen van een lokale coalitie. Geïnteresseerd? Mail eenzaamheid@minvws.nl.
Doe onderzoek
Er zijn verschillende manieren om erachter te komen hoe het gesteld staat met eenzaamheid in jouw gemeente. In welke wijken speelt het meer of minder? Wat voor eenzaamheid speelt onder specifieke groepen inwoners? Het is belangrijk om hier bewust van te zijn voordat je een plan van aanpak opstelt. In het toolkitonderdeel bereiken en betrekken vind je handige tools om de demografie van je gemeente in kaart te brengen.
Het RIVM biedt cijfers per wijk en buurt. Het percentage eenzame volwassenen vind je hier ook terug. Ook kun je filteren op de resultaten van 65-plussers.
Movisie heeft i.s.m. de gemeente Amsterdam de tool Wegwijs in de aanpak van eenzaamheid ontwikkeld die inzichten geeft in wat voor activiteiten je kunt inzetten bij verschillende gradaties van eenzaamheid.
Maak een stappenplan
Een goed voorbeeld van hoe een gemeente is gekomen tot een plan van aanpak, is het stappenplan van gemeente Terneuzen. We lichten deze hier toe.
Om een lokale, duurzame langetermijnaanpak te implementeren is het belangrijk om draagvlak te creëren. Ga opzoek naar partners die er tijd in willen investeren. Het is belangrijk dat de werkgroep divers is zodat verschillende perspectieven worden gewaarborgd. Zodra de werkgroep is vormgegeven kan zij een plan van aanpak presenteren aan het college van burgemeester en wethouders.
Een werkgroep kan bestaan uit een organisatie voor sociaal werk, een organisatie die zich inzet voor het helpen van mensen in armoede, eenzaamheid of met een slechte gezondheid, de gemeente en de GGD.
De regisseur eenzaamheid is de verbindende schakel, die:
de regie neemt,
het overzicht behoudt
en eigenaarschap toont in de complete aanpak.
De regisseur fungeert als aanspreekpunt voor zowel interne als externe belanghebbenden.
De regisseur eenzaamheid ontwikkelt de definitieve aanpak van eenzaamheid en stemt deze af met de werkgroep. Ga een samenwerking aan met een collega van de afdeling communicatie om zo een inhoudelijk en communicatief sterk plan van aanpak op te stellen.
Het is belangrijk dat het plan van aanpak passend is voor de gemeente. Onderzoek daarom eerst welke behoefte er is in jouw gemeente, welke doelgroepen wil je bereiken en wat voor type eenzaamheid komt veel voor. Maak het plan van aanpak zo concreet mogelijk door subdoelstellingen te formuleren en deze SMART te maken. Daarnaast kan het nuttig zijn om aan te sluiten bij andere thema’s die in de gemeente leven. Zo werk je integraal samen tussen verschillende beleidsdomeinen.
Bij het actieprogramma Eén tegen eenzaamheid aangesloten gemeenten kunnen hierbij ondersteuning krijgen van een Eén tegen eenzaamheid-adviseur.
Vind interventies
Als je op zoek bent naar (effectieve) interventies, kijk dan bij:
Een begroting speelt een cruciale rol, omdat het een financieel kader biedt. Dat stelt de gemeente in staat om strategieën en initiatieven voor de aanpak van eenzaamheid te realiseren.
Vervolgstappen
In het stappenplan van Terneuzen komen na stap 4 nog meer stappen aan bod. Daar gaan we in de andere onderdelen van deze toolkit dieper op in.
Inspirerende praktijkverhalen
Welzijn op Recept
Niet alle gezondheidsklachten hebben een fysieke oorzaak. Soms ligt de oorzaak bij eenzaamheid, schulden of werkeloosheid. Dan kan Welzijn op Recept een oplossing bieden. De arts verwijst door naar welzijn. Deze infographic laat zien hoe Welzijn op Recept kan werken. Meer informatie vind je op de website van Welzijn op Recept.
Hoe heeft Haarlem haar Lokale Coalitie duurzaam geborgd?
De gemeente Haarlem heeft sinds 2018 een Lokale Coalitie: Haarlem Ontmoet. Hoe zorgen ze voor langetermijncommitment? In gesprek met projectleider Magdalena Chu Kum en voorzitter van de regiegroep Jelle Buijtendijk. Lees het interview
